De hetze tegen rubberkorrels

NIEUWS

Simon Rozendaal, dinsdag 22 mei 2018

109 sec

Nieuws over kankerverwekkende stoffen is notoir onbetrouwbaar. Dat komt doordat iets al 'kankerverwekkend' heet wanneer het bij bacteriën een verandering in het genetisch materiaal teweegbrengt. Of als het, gevoed aan knaagdieren, tot tumoren leidt. Wanneer je die doses echter omrekent, doet zich pas een risico voor bij de dagelijkse consumptie van pakweg 80.000 flesjes limonade, 355 broden of 269 kilo pinda's.

Bruce Ames, de hoogleraar biochemie die met de naar hem vernoemde bacterietest aan de wieg stond van de niet-aflatende stroom berichten over kankerverwekkende substanties, zei toen ik hem opzocht aan de Berkeley-universiteit: 'Kankerverwekkende stoffen verwekken in werkelijkheid bijna nooit kanker.'

Dat blijkt. In 1960 voorspelde de Amerikaanse biologe Rachel Carlson in haar boek Silent Spring dat de mensheid zou verdrinken in de kankerverwekkende zee die de chemische industrie over ons uitstort. We zijn zo'n zestig jaar verder en wanneer de sterfte wordt gecorrigeerd voor de stijgende leeftijd neemt kanker niet toe, maar af. Toch blijft de paniekfabriek maar doordraaien. In de veertig jaar dat ik over wetenschap schrijf, heb ik een imposante reeks geturfd. Benzopyreen in zonnebloemolie, dioxine in paling, linolzuur in margarine, chlooramfenicol in garnalen, acrylamide in chips en brood, enzovoorts. Om het half jaar een nieuwe hype. In 2016 schaarde het tv-programma Zembla zich in die rij: uit de rubberkorrels op kunstgrasvelden, afkomstig van gemalen autobanden, komen polycyclische aromatische koolwaterstoffen, weekmakers en nitrosaminen vrij en die zijn kankerverwekkend.

Wetenschappelijke autoriteiten (RIVM, het Europese ECHA) stelden dat er geen gevaar is. In 2018 bekrachtigde het tijdschrift Cancer Epidemiology dit met een onderzoek waarin geen verband kon worden ontdekt tussen sporten op velden met rubbergranulaat en kanker. Al die tijd trekt Zembla zich niets aan van dergelijke, even gezaghebbende als geruststellende research. In februari 2017 volgde een tweede alarmerende uitzending, in oktober een derde. Mag je dit 'wetenschapsontkenning' noemen, zoals de bakfietsmoeders die hun kinderen niet laten inenten? Zo simpel is het niet. Het programma liet soms wel echte deskundigen aan het woord. Zo zat in de tweede uitzending een experiment met embryo´s van zebravisjes. Die gingen dood ten gevolge van stoffen uit rubberkorrels, waarna een hoogleraar toxicologie sporten op kunstgras afraadde.

De ontbrekende kanttekening is dat alles kankerverwekkend is wanneer je het in rare hoeveelheden aan embryo´s voert. Het gaat om de dosis. Altijd om de dosis.

Ik lunch weleens met hoogleraar biochemie Aalt Bast. Een amusante, zij het licht verwarrende ervaring. Zo consumeerde hij een keer met zichtbaar genoegen zeebaars met cantharellen en merkte op dat in die paddenstoelen het kankerverwekkende hydrazine zit. Hij wees op het geroosterde randje aan de zeebaars. 'Dat zit werkelijk vol met kankerverwekkende stoffen, zoals heterocyclische aminen en benzopyreen. Het is overigens een perfect klaargemaakte vis.' Dat is de nuancering die ontbreekt in de hetze tegen de rubberkorrels: de wijsheid dat onze leefomgeving vol zit met kankerverwekkende stoffen. De essentie is hoe we daarmee omgaan. Dat het wel gezond is om te sporten - op echt dan wel nagebootst gras - maar niet aanbevelenswaardig is om de boterham te beleggen met rubberkorrels.

Simon Rozendaal, wetenschapsjournalist

Simon Rozendaal was wetenschapsredacteur voor NRC Handelsblad en Elsevier Weekblad, werkte mee aan wetenschapsprogramma's voor de VARA, VPRO en NCRV en schreef zo'n 25 boeken. Hij studeerde scheikunde aan de TU Delft en is erelid van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging.

REACTIES

		Gaby van Ruiten zondag 27 mei 2018

Meneer Rozendaal,

U bent een taalatleet en sporten is zeker gezond. Maar nu even de kokervisie opzij en de leesbril op. Wat vertel ik mijn kinderen?
Rubbergranulaat is bewezen carcinogeen (ECHA) en kent strenge Arbo eisen. Alles draait om dosis en blootstelling.
Rubbergranulaat bestaat voor 25% minimaal uit carbon black. Ook dat is bewezen carcinogeen.
Voor proefdieren, schrijft ECHA. Mijn kinderen zijn natuurlijk geen proefdier. En ik bezit geen bakfiets.
Rubbergranulaat verontreinigt bewezen het milieu. Dit valt buiten uw tactisch slim gekozen kokervisie, maar ik leg mijn kinderen graag het hele plaatje uit. Dat noem ik mijn zorgplicht.
Rubbergranulaat is verboden in consumententoepassingen (VWA 2006). Volkomen logisch dus dat de Plakkies vervaardigd uit Zuid-Afrikaanse banden en gesponsord door de Recybem in 2009 groots werden gepresenteerd. Toch?
Rubbergranulaat levert hittestress op. Dat maakt sporten op het granulaat ongezond. KNVB arts Goedhart waarschuwt voor de gezondheidsrisico's van sporten in de hitte. Vermalen banden warmen bij 23 graden al op tot 55 graden. Tegen het advies van het rivm lopen kinderen in heel Nederland blootvoets met gitzwarte handen, voeten en knieën vol carbon black rond. Sporten op is in de praktijk spelen met. U bent een gepensioneerde taalatleet in een woordenstrijd, met onduidelijke belangen. Ik ben een moeder met zorgplicht.
Een mislukt industrieel experiment heeft op een gegeven moment zijn tijd gehad. Daar doen tonnen aan PR en journalistieke vrienden weinig meer aan. Dat is de nuancering die ontbreekt in de hetze tegen ouders zoals ik: de wijsheid dat deze discussie volledig draait om economische welvaart en niet om het welzijn van kind en milieu.

Gaby van Ruiten, moeder.

		Boonstra maandag 28 mei 2018

Is sporten gezond? Uit statistieken blijkt dat sporters vele malen meer kampen met blessures dan niet sporters. Of moet je sporten vervangen door " lichaamsbeweging"? Waarmee ik maar wil aangeven dat ook een wetenschapsjournalist stellingen poneert zonder nuancering. Terecht schrijft hij dat het RIVM " stelt" dat rubbergranulaat niet ongezond zou zijn. Want bewijs daarvoor levert zij evenmin. Het RIVM geeft alleen aan dat uit haar huidige onderzoek niet is gebleken dat er sprake is van een relatie met kanker. Een verhaal dat zij 10 jaar geleden ook de wereld in stuurde. Om in 2016 aan te geven dat zij destijds wel kantekeningen had bij het onderzoek van Industox. Ook nu " is het boek niet dicht" (RIVM). De insteek van dhr Roozendaal " allemaal hetze" , is niet nieuw en heb Ik op mijn beurt al in een hele rij colums langs zien komen. Telkens ontbreekt echter een inhoudelijke reactie, juist de afwezigheid daarvan is geen sterk punt. Dat " alle dingen gift sind en de dosis bepaalt hoe erg" mag ook bekend worden veronderstelt. Dan resteert alleen nog de vraag wat meneeer Roozendaal met zijn column toe denkt te voegen aan de discussie,
die in ieder geval door de tegenstanders van het rubbergranulaat met argumenten gevoerd word.
En waar consensus is over het feit dat vanuit milieukundig oogpunt het gebruik gewoon af te raden is. Maar het allerbeste argument: we hebben het gewoon niet nodig !

Tip de redactie